Thông tin
Tác giả bài viết: 潘 家世
Tag: Giới thiệu tác giả
Nguồn: Facebook

Trước Murakami Haruki trên 20 năm, Abe Kobo đã được biết đến như một tác gia Nhật Bản nổi tiếng quốc tế về các tác phẩm vượt khỏi mỹ quan truyền thống Nhật Bản, sáng tạo mới mẻ, dùng nhiều ẩn dụ, ngụ ngôn, nhiều hình tượng cụ thể hay siêu thực để diễn tả nội tâm và tiềm thức của con người bị tha hoá, vong ngã trong xã hội đô thị càng ngày càng tiện lợi và máy móc. Trong nước Nhật, ông thuộc lớp nhà văn tiền vệ, được đánh giá là có tư tưởng và thủ pháp đi trước thời đại. Ngoài nước Nhật, nhà văn, nhà soạn kịch Abe Kobo được ví với Samuel Beckett và Eugene Ionesco.
Abe Kobo không chỉ là tiểu thuyết gia mà còn là nhà soạn kịch thành công. Thập niên 1960, ông hợp tác cùng đạo diễn Teshigahara Hiroshi quay thành phim các tác phẩm văn học của ông, như Otoshi ana (The Pitfall / Lỗ hổng, 1962), Suna no onna (Woman in the Dunes / Người đàn bà nơi cồn cát, 1962), Tanin no kao (The Face of Another / Khuôn mặt kẻ khác, 1966),…
Năm 1973, ông sáng lập trường dạy diễn xuất ở Tokyo để dạy các phương pháp trình diễn độc sáng của ông, đồng thời là chỗ để ông đạo diễn kịch. Ban kịch do ông thành lập – Abe Kobo Studio – đã sang Mỹ lưu diễn năm 1979. Và ông đã được đề cử vào Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ năm 1977.
Nguyên tắc thực tiễn của ông là cố gắng lật ngược các quan niệm đã trở thành giáo điều hay thành kiến. Trong thời đại mà con người tiếp tục được xem là trung tâm của vũ trụ, linh trường số một, được đặt trên bệ cao cách biệt hẳn với mọi loài động vật khác, hay thực vật, khoáng vật, tác phẩm của ông lại tỏ rõ chủ trương đồng đẳng giữa các loài, và không những cùng đẳng cấp, mà còn có thể biến đổi, hoá thân từ loài này sang loài khác: con người biến thành động vật khác, thực vật hay đồ vật, và ngược lại, các loài khác hoá thành nhân cách như con người. Trong lúc ý thức được đề cao, thì ông lại chủ trương nhục thể chi phối tinh thần, hoàn cảnh xã hội quy định ý thức. Đối nghịch với các chủ nghĩa hiện thực, ông cho rằng hiện thực chỉ có ý nghĩa hay giá trị khi đối chiếu với viễn ảnh tương lai là sản phẩm đáng đề cao của trí tưởng tượng, nhất là trong trường hợp các hoạt động trí tuệ, như văn học nghệ thuật. Và tự do chỉ có thật khi cá thể thoát ra khỏi mọi tập thể như quốc gia hay cộng đồng.
Abe Kobo chuộng lối văn khô khan nhưng hàm súc và khoa học, đối lập với lối văn ướt át, thấm đẫm tình cảm và chủ quan vẫn tiếp tục được ưa chuộng thời bấy giờ. Ông không ngừng thử nghiệm những thủ pháp và tư tưởng mới lạ, kể cả khoa học viễn tưởng, triết lý hiện sinh, chủ nghĩa hiện thực thần kỳ.
Đề tài của Abe Kobo là sự cô lập, tha hoá của con người, áp lực của xã hội khiến con người vong thân, đánh mất căn cước bản ngã, cảm thấy khó khăn gần như bất khả trong việc truyền đạt tâm tình, suy nghĩ, với người khác, khiến cho toàn bộ xã hội trở thành thế giới quái gở, kỳ dị đối với cá nhân. Phản ứng với tình cảnh như thế, chủ quan của con người lại trở thành một vũ khí tự vệ tồi tệ, ngược lại giam hãm con người vào hộp kín, dựng lên những bức tường ngăn trở việc nhận thức sự thật bên ngoài. Nội tâm cách ly với ngoại giới, ý thức của con người lạc vào mê cung, sự việc gì xảy ra cũng có đối ‘ảnh’ vừa đồng nhất vừa đối nghịch, như hình phản chiếu trong tấm gương, khó mà phân định được đâu là thật đâu là hư, người nào là kẻ chạy trốn, người nào là kẻ lùng bắt. Để tìm cho ra sự thật, con người phải gắng nhìn qua bức tường ngăn chặn ý thức ấy, hay đục lỗ trên hộp kín giam hãm mình mà gắng nhìn ra ngoại giới. Trên bức tường ngăn trở ấy, tác phẩm của Abe Kobo là những nét vẽ nguệch ngoạc có phần tinh quái, cố gắng trình bày những sự việc xảy ra phía bên kia, bằng cây bút phù thuỷ, ai biết đâu là ranh giới giữa tưởng tượng và hiện thực..
Tiểu thuyết và kịch bản của Abe Kobo được xây dựng trên những quan sát tinh tế đặc trưng của một y sĩ giải phẫu, chữ nghĩa uyên bác của một nhà khoa học, và biểu hiện độc đáo. Mặt khác, có người phê bình văn phong của ông là khô cứng, khó khăn, phản ánh khuynh hướng đặt trọng tâm ở tư tưởng hơn là phong cách biểu hiện.
Là một y sĩ, Abe Kobo giải thích những vấn đề tâm sinh lý, ý thức và tiềm thức, bằng cả những ẩn dụ, ngụ ngôn, cả những dạng chuyển hoá – hoá thân – biến hình – có thể xem là hình thức ẩn dụ hay ngụ ngôn cao nhất, để cố gắng truyền đạt đến độc giả một cách cụ thể những hiện tượng có thực ở vùng sâu kín trong hay dưới tầng ý thức. Ông chú trọng đến ảnh hưởng của tiềm thức và vô thức trên hành vi của con người.
Abe Kobo mất năm 1993 vì bệnh tim, để lại một sự nghiệp văn học xuất chúng trải dài 40 năm.
Franz Kafka – một nhà văn có tầm ảnh hưởng nhất thế kỉ 20 – cũng là vị tiền bối cho lối viết của Abe. Đọc và hiểu đơn thuần là khái niệm không có hoặc rất ít khi tồn tại trong người đọc khi cầm trên tay tác phẩm của Ông. Một bạn trong Group : Thiện Nhàn Trần đã giới thiệu khá chi tiết về Kafka & tác phẩm tiêu biểu Hoá Thân của Kafka tôi từng được đọc. Bài sơ lược về Abe xin được tô điểm cho trọn thêm chủ nghĩa văn học này.
‘Người đàn bà trong cồn cát’ được xuất bản vào năm 1961 và đem về cho tác giả Kobo Abe (1924-1993) giải văn chương danh giá Yomiuri của Nhật, đã đưa tên tuổi của Abe lên hàng quốc tế sau khi bản dịch Anh ngữ được phát hành. Ông là tác giả Nhật được dịch ra tiếng ngoại quốc nhiều nhất. Một cuốn phim cùng tên, do chính tác giả viết truyện phim và Hiroshi Teshigahara (1927-2001) đạo diễn, được trình chiếu vào năm 1964, cũng đã đoạt giải Special Jury Prize tại Cannes Film Festival, 1964. Năm sau, cuốn phim đã được đề cử, nhưng không trúng, giải Oscar cho Best Foreign Language Film Oscar, và giải Oscar cho Best Director.
Đó là câu chuyện về một anh giáo viên vô danh tiểu tốt ở Tokyo – tên Niki Jumpei – và là một tay sưu tập côn trùng tài tử. Tuy nhiên, anh ta cũng có một tham vọng, đó là có thể tìm được một con côn trùng nào mà chưa ai kiếm ra, để tên anh sẽ được gắn liền với con côn trùng đó và được đi vào bách khoa tự điển. Ước vọng này đã đưa anh đến một làng ven biển vào một dịp nghỉ. Mải mê tìm côn trùng, anh không để ý là đã lỡ chuyến xe buýt cuối cùng về thành phố. Khi ngỏ ý với ba người đàn ông anh gặp trên đụn cát là liệu anh có thể nghỉ qua đêm tại nhà một dân làng nào đó để sáng mai tiếp tục đi kiếm côn trùng, họ liền tỏ ra sẵn sàng giúp và đưa anh ta tới một căn nhà xiêu vẹo ở duới sâu trong lòng một cái hố cát, phải leo xuống bằng thang giây. Tại căn nhà đó, một người đàn bà còn trẻ đã đón tiếp và cơm nước cho anh. Niki không ngờ đấy là một cái bẫy mà định mệnh đã dành cho anh.
Cuốn truyện kết thúc bằng một án lệnh của tòa tuyên bố người đàn ông đã chết sau bảy năm có tên trên danh sách người bị mất tích, để lại cho người đọc một câu hỏi to lớn ‘tại sao Niki chọn ở lại’, và những nhà nghiên cứu về tác giả và tác phẩm mặc sức lý giải tại sao !
& Nhân tiện xin giới thiệu những cuốn của Abe Kobo gây thích thú với tôi nhất :
The Face of Another : khuôn mặt tha nhân ( tựa cũ )
Woman in The Dunes : người đàn bà trong cồn cát
The Ruined Map : tấm bản đồ rách ( tựa cũ )
The Box Man : người đàn ông trong chiếc hộp
Vv
& Haruki chắc không xa lạ với các bạn :
Rừng Nauy
Kafka Bên Bờ Biển
Biên Niên Ký
Người Tình Sputnik
Phía Nam Biên Giới, Phía Tây Mặt Trời (*)
Vv